لزوم ارزیابی و رتبه بندی دوره ای پنبه های نقاط مختلف کشور جهت ایجاد رقابت سالم در راستای ارتقای کیفیت پنبه ایرانی

اتحادیه تحقیقات نساجی جنوب هند (The South India Textile Research Association) بعنوان متولی رتبه بندی کیفیت پنبه، سالیانه اقدام به نمونه گیری و اندازه گیری پارامترهای کیفی رقم های مختلف پنبه در نقاط مختلف کشور نموده و مقایسات کیفیت پنبه را منتشر می نماید.

این اقدام از آنجا حائز اهمیت است که تست کیفیت پنبه در اکثر کارخانجات ریسندگی مخصوصا کارخانجات کوچکتر انجام نمی‌شود و بعضاً مسائل مالی نسبت به مسائل کیفی در اولویت قرار دارد. علت عدم انجام آزمایشات کیفی پنبه به‌عنوان مواد اولیه خریداری شده، می‌تواند تصور غلط ریسندگان مبنی بر این باشد که تست کیفیت پنبه نیازمند تجهیزات آزمایشگاهی گران قیمت است. این تصور غلط از پایین بودن دانش فنی نشأت می‌گیرد و با ابزار‌آلات ارزان قیمت نیز می‌توان پارامترهای مهم کیفی پنبه را اندازه‌گیری کرد.

از طرفی، خریداران پنبه، بعضاً متناسب با رقم درج شده بر روی عدل‌های پنبه اقدام به خرید می‌نمایند و رقم مندرج شده را نشانگر کیفیت آن می‌دانند. این درحالی است که مکرراً مصرف‌کنندگان عدل پنبه، عدم تناسب رقم درج شده بر روی عدل با کیفیت واقعی پنبه را تجربه کرده‌اند. به‌عنوان مثال بارها برای ریسندگان پیش آمده‌است که کیفیت پنبه با رقم دو پست از رقم یک خوب،کیفیت و عملکرد بهتری داشته باشد. رقم‌بندی عدل های پنبه در کارخانجات پنبه پاک کنی و توسط کارکنان خود آن مجموعه انجام می شود که موجب دخیل شدن سلیقه‌ها و غرایض غیرحرفه‌ای فردی و سازمانی می‌گردد. از طرفی تصور نمایید که یک کارخانه ریسندگی اقدام به تولید نخ‌های ظریف می‌نماید و نیاز به الیاف پنبه با میکرونرهای پایین دارد. در صورتیکه این کارخانه خط حلاجی با قدرت بازکنندگی و تمیزکنندگی بالایی داشته باشد، درصد مواد زائد (trash) و خاک پنبه صرفاً یک پارامتر مالی محسوب می‌شود و در کیفیت نخ تولید شده تاثیر کمتری می‌تواند داشته باشد. لذا توجه ریسنده باید به میکرونر و طول الیاف باشد تا درصد مواد زائد پنبه. این امر مستلزم این است ریز پارامترهای کیفی الیاف پنبه توسط فروشنده ارائه گردد و یا خود ریسنده قبل از خرید، اقدام به نمونه‌گیری و انجام آزمایشات کیفی نماید. برای اینکه نمونه ارسالی با محموله پنبه ارسالی مطابق داشته‌باشد، بهتر است که خود ریسنده اقدام به نمونه‌گیری نماید که مستلزم مراجعات متعددی می‌باشد. این درحالی است که اگر راهکاری جهت تست و ارائه و مطابقت ریز پارامترهای کیفیت پنبه محقق گردد، این نابسامانی‌ها می‌تواند مرتفع گردد.

به‌علت عدم توجه به کیفیت پنبه ایرانی توسط ریسندگان که می‌تواند ناشی از کاهش سطح توقع ریسندگان از پنبه تولید داخل باشد، گویا کارخانجات تصفیه و پنبه پاک‌کنی نیز تمایلی به ارتقای سطح کیفیت تصفیه پنبه نشان نمی‌دهند. در کنار تعداد زیادی از پنبه پاک‌کنی‌هایی که پنبه با کیفیت بالا ارائه می‌نمایند، بعضا‌ً مشاهده شده است که عدل‌های پنبه برخی از این کارخانجات پنبه پاک‌کنی نه تنها حاوی مواد زائد، بلکه دارای مفتول‌های کوچک آهنی می‌باشد که در هنگام بسته‌بندی عدل از آنها استفاده می‌گردد. این مفتول‌ها برای ماشین‌آلات خط ریسندگی بسیار خطرناک است و علاوه بر صدمه بر ماشین‌آلات، امکان آتش‌سوزی را نیز به شدت افزایش می‌دهد. حال تصور کنید که یک کارخانه ریسندگی اقدام به خرید پنبه ایرانی نماید و منجر به خرابی وایرهای کاردینگ شود و یا موجب آتش‌سوزی گردد. در چنین حالتی تمایل آن ریسنده به خرید مجدد پنبه ایرانی به شدت کاهش می‌یابد. از آنجایی که تقسیم‌بندی اولیه پنبه و گزینه‌های موجود خریدار به پنبه ایرانی و خارجی معطوف می‌باشد، لذا تفکیک و رتبه‌بندی تولیدکنندگان پنبه بسیار حائز اهمیت است.
نمونه‌ای از کدگذاری عدل های پنبه که در کشور ازبکستان به عنوان کوپن عدل انجام می‌شود در شکل زیر نشان داده شده است.

به طور کلی می‌توان ضرورت رقم‌بندی پنبه‌ها توسط یک نهاد مرجع را شامل موارد زیر دانست:
۱- پارامترهای کیفی رقم‌گذاری به صورت توصیفی می‌باشد و به صورت عددی بررسی و ارائه نمی‌گردد.
۲- رقم‌گذاری نه به صورت مجتمع در یک مرجع واحد، بلکه توسط افراد مختلف انجام می‌شود که می‌تواند تحت تاثیر سلایق افراد قرار گیرد.
۳- رقم‌گذاری‌های کیفیت پنبه، توسط خود تولیدکننده انجام می‌گردد که می‌تواند ذی نفع باشد.
۴- تجهیزات اندازه‌گیری‌های کیفی در هر کارخانه پنبه‌پاک‌کنی متفاوت است.
۵- ریز پارامترهای کیفی توسط فروشنده ارائه نشده و صرفاً کیفیت پنبه توسط رقم آن شناسایی می‌گردد.
۶- پارامترهای کیفی پنبه ارائه شده برای یک محموله واحد مشخص با شماره عدل‌های مشخص ارائه نشده و امکان ترکیب عدل‌های مختلف با کیفیت‌های مختلف وجود دارد.
۷- با توجه به عدم برندسازی صحیح در حوزه پنبه، کیفیت پایین بعضی از تولیدکنندگان و نارضایتی خریداران می‌تواند منجر به نارضایتی کلی از پنبه ایرانی گردد.
با تشریح کامل مشکلات موجود در رقم‌گذاری پنبه‌ها، در ادامه به ارائه راهکار به صورت یک دستورالعمل اجرایی اولیه پرداخته خواهد شد.
در صورتی‌که یک متولی رقم‌گذاری تعیین گردد، پنبه پاک‌کنی‌های متقاضی با ثبت درخواست اقدام به رقم‌گذاری می‌نماید. مامور سازمان متولی به انبار واحد متقاضی رقم‌گذاری مراجعه نموده و با ثبت شماره عدل‌ها و تهیه مستندات، اقدام به نمونه‌برداری می‌کند. البته چینش عدل‌ها باید در ردیف‌های ۲در۲ صورت گیرد تا نمونه‌برداری از هر عدلی میسر باشد. مامور نمونه‌برداری به سازمان متولی مراجعه و تست‌ها توسط آزمایشگر انجام می‌شود. سازمان متولی نیز می‌تواند با تهیه و تامین تجهیزات پیشرفته‌ اندازی‌گیری کیفیت پنبه، نقش عوامل انسانی را در رقم‌گذاری حذف نماید. پس از تعیین پارامترهای کیفی، مجدد مامور به انبار متقاضی مراجعه و نسبت به درج لیبل یا اتیکت و مهر و تایید سازمان بر روی تک تک عدل‌ها مبادرت می‌ورزد. خریدار پنبه نیز می‌تواند با شماره‌گذاری روی عدل‌های پنبه، از سازمان مربوطه پارامترهای کیفی و مطابقت آن و رضایت و یا عدم رضایت خود را با مستندات لازم ارائه نماید. در صورتی‌که فروشند اقدام به تقلب در فرآیند نمونه‌برداری و رقم‌گذاری نموده باشد و سازمان متولی از جانب فروشند با ارائه دلایل و مستندات متوجه تخلفات گردد، می‌تواند نسبت به اخطار و یا جریمه فروشنده متقاضی اقدام نماید. بدین ترتیب انتشار عادلانه آمار و نتایج واحدهای با کیفیت برتر و واحدهای متخلف توسط سازمان متولی می‌تواند یک همبستگی و همکاری متقابل بین کشاورزان و کارخانجات پنبه پاک‌کنی‌ها و ریسندگی و سازمان متولی رتبه‌بندی ایجاد گردد.
این پتانسیل وجود دارد که پنبه پاک‌کنی‌ها به عنوان مشتری و خریدار یا مصرف‌کننده اولیه پنبه‌های محلوج، مانند یک پایگاه گردهمایی پنبه‌کاران می‌توانند علاوه بر بررسی و همفکری و هم‌افزایی از طریق به اشتراک گذاشتن تجارب همدیگر از تاثیر فرآیند کشت بر کیفیت پنبه، به عنوان یک مجموعه آموزشی عمل کند. بدین ترتیب اطلاعات لازم جهت افزایش بهره‌وری از طریق مهندسین و فعالان در حوزه کشاورزی و اطلاعات لازم جهت افزایش کیفیت و رضایت ریسندگان از طریق مهندسین و فعالان حوزه ریسندگی به تبادل گذاشته شود.
در این مطلب، به اهمیت‌ها و ضرورت‌های رتبه بندی پنبه‌های تولیدی در کارخانجات کشور پرداخته شد و راهکارهای لازم ارائه گردید. با بررسی هر چه بیشتر آن، آسیب‌ها و مشکلات احتمالی بیشتر شناسایی می‌گردد و با رفع آنها می‌توان به مزیت‌های اشاره شده دست یافت. بدین ترتیب با رتبه‌بندی کیفیت پنبه تولیدکنندگان در نواحی مختلف توسط اداره متولی، منجر به ایجاد رقابت سالم بین تولیدکنندگان پنبه (کشاورزان و کارخانجات پنبه پاک‌کنی) و افزایش رضایت مصرف‌کنندگان (کارخانجات ریسندگی) و ارتقای کیفیت پنبه ایرانی میسر گردد.