بهروز محمدی -شرکت الیاف ساینا دلیجان
بهروز محمدی
مدیر عامل شرکت الیاف ساینا دلیجان
– ضمن تبریک بابت انتخاب شایسته شما به عنوان عضویت هیئت مدیره انجمن نساجی ایران در صورت امکان در مورد مجتمع کارخانجات ساینا و جایگاه آنها در صنعت نساجی کشور توضیح دهید.
چهار کارخانه از مجتمع کارخانجات ساینا به طور منسجم روی انواع الیاف متمرکز است. الیاف مورد نظر که به صورت پایه‌ای شامل پلی‌استر، شیشه و تیشو هستند، مجموعاً حدود ۹۰ نوع محصول را به زنجیره‌های تولید مختلف نساجی و دیگر صنایع تحویل می‌دهند. شرکت الیاف پلی‌استر به عنوان یکی از کارخانجات مجتمع ساینا در سال ۱۳۹۰ به بهره برداری رسید و با تولید ۴۵ هزار تن در سال، به عنوان بزرگترین تولیدکننده الیاف پلی‌استر در نوع Cotton type در ایران شناخته شد. کیفیت و پایداری محصول این شرکت، از همان ابتدا واردات این نوع الیاف از ترکیه را به صورت چشمگیری کاهش داد و اکنون کلیه محصولات Cotton type آن، به عنوان مواد اولیه کارخانجات نخ‌ریسی در داخل کشور به مصرف می‌رسد.
– در سال ۱۳۹۲ الیاف پلی‌استر ساینا، عنوان صادرکننده نمونه را کسب نمود، بفرمایید این الیاف دارای چه ویژگی‌های برتری است و اکنون موقعیت صادرات الیاف پلی‌استر Cotton type چگونه است؟
در شرایط کنونی، صادرات به عنوان اهرم مهمی در اقتصاد و زمینه رشد و توسعه کشور شمرده می‌شود. بی‌شک بستر سازی برای صادرات کلیه محصولاتی که تولید آن در کشور نسبت به منطقه یا بازار جهانی مزیت دارد، جزء سیاست‌های ارجح در شرکت‌های تولیدی است و اجرای آن در زمانی که نیاز داخلی تأمین شود، به سیاست‌های الزامی تبدیل می‌گردد. الیاف ساینا در زمانی تأسیس و به بهره برداری رسید که الیاف پلی‌استر در سبد کالاهای صادراتی ایران قرار گرفته بود. کیفیت بالای الیاف پلی‌استر ساینا، تولید یکسان با ظرفیت بالا، لحاظ نمودن ابعاد حیاتی سه گانه خواسته های مشتریان یعنی کیفیت، قیمت و زمان تحویل باعث اعتماد و اطمینان بیشتر مشتریان به محصولات الیاف پلی‌استر ساینا گردید. ادامه صادرات محصولات باکیفیت و ارتباط دائم با مشتریان خارجی برای دریافت خواسته‌ها، پیشنهادات و انتظارات آنها سبب شد با گذشت زمان جایگاه الیاف پلی‌استر ساینا به عنوان صادرکننده قابل اعتماد در بین کارخانجات مصرف کننده پلی‌استر شناخته و مطرح شود. در پاسخ به پرسش شما می‌توان گفت که، پاسخگویی صادقانه و تأمین خواسته‌های مشتریان از برتری‌های الیاف ساینا محسوب می‌شد. اکنون محصولات الیاف پلی‌استر ساینا به ویژه Cotton type، مورد استفاده اکثر نخ ریسی‌های ایران است. با توجه به سیاست کشور ترکیه مبنی بر انتی دمپینگ به دلیل حمایت از تولیدات داخلی خود، صادرات دیگر الیاف پلی‌استر Cotton type به ترکیه جایگاه سابق خود را ندارد.
– آیا بازرگانی الیاف(واردات و صادرات) و آمار و ارقام مربوط به محصولات الیاف در ایران موقعیت مناسبی را برای صنعت نساجی ایجاد کرده است؟
کشور جمهوری اسلامی ایران در حالی اقتصاد مقاومتی را تجربه می‌کندکه بسیاری از کشورهای تولیدکننده یا مصرف کننده کالاهای گروه نساجی در بحران‌های دیگری به سر می‌برند. در هر حال، صادرات به عنوان راه نجاتی برای گریز از تحریم‌ها و کمبود ارز جهت تأمین منابع اولیه شمرده می‌شود که بحران کشورهای هدف واردات یا صادرات، گاه مصرف صنایع و گاه مصرف کننده نهایی این کشورها را به شکل قابل ملاحظه‌ای کاهش داده است، مانند عراق که به عنوان یک وارد کننده مصمم تولیدات ایران، در تراز بازرگانی کشور نقش داشت و اکنون موقعیت متلاطم سیاسی اجتماعی این کشور روی مسائل اقتصادی و تقاضای آن تأثیر گذاشته است. در موارد دیگر کاهش نرخ رشد و یا تلاش متداوم برای حفظ تولید و بازار، رقابت‌های غیر اصولی را برای ایران به وجود آورده که از جمله کشور چین در این دسته می‌گنجد. مواردی را هم داریم که با یکپارچه نمودن سیاست زنجیره‌های تولید خود، از تولید داخلی به شدت حمایت می کنند؛ همچون ترکیه که برای محافظت از تولید کنندگان داخلی و صنعت ملی خود، سیاست‌های سخت گیرانه‌ای را برای واردات کالا به کشور پیاده نموده است. از این رو، هر یک از موقعیت‌های بیان شده سیاست خاص خود را نیاز دارد و در اینجاست که انجمن نساجی ایران باید بر اساس موقعیت‌های خاص هر کشور و هر کالا تحلیل مشخص از اوضاع مشخص بنماید و با باز کردن گره‌های ایجاد شده در بازرگانی، حمایت لازم را از صنعت نساجی به اجرا بگذارد. آینده این صنعت نیز مانند هر صنعت دیگری بستگی به حمایت‌های داخلی، حفظ کیفیت محصولات، نوآوری و اضافه نمودن مشخصات کیفیتی جدید مورد نیاز مشتریان، قیمت قابل رقابت و تحویل سریع دارد.
– با توجه به تسلط و تجربه‌ای که در زمینه الیاف دارید بفرمایید کارخانجات فعال در بخش الیاف مصنوعی به عنوان تأمین کنندگان مواد اولیه کارخانجات نخ‌ریسی یا تولید فرش و موکت با چه مشکلاتی روبرو هستند؟
بی شک کارخانجات تولیدی موجود در هر صنعتی برحسب تکنولوژی خود، بر اساس دوران بلوغ سازمانی، سرمایه درگردش، دانش فنی و در اختیار داشتن متخصصان مربوطه می‌تواند رتبه بندی شود و به شناسایی مشکلات خاص خود بپردازد. خوشبختانه در صنعت تولید الیاف پلی‌استر به دلیل جوان بودن صنعت، کارخانجات بسیار با توانمندی‌های عالی داریم و به شرط رفع موانع عمومی تولید و سیاست گذاری صحیح در قبال رقابت‌های ناصحیح خارجی، نه تنها تأمین نیاز داخلی بدون مشکل صورت خواهد گرفت، بلکه توان رقابت صادراتی نیز در این صنعت به وجود خواهد آمد.
– آیا واردات کالاهای گروه نساجی که در ایران تولید می شود، برای تولیدات داخلی، مشکلی ایجاد می نماید؟
به موجب قوانین اقتصادی، باز بودن مرزهای کشور به روی واردات، سبب رشد کیفیت محصولات داخلی به دلیل رقابت با کالاهای وارداتی می‌شود و از نظر تنظیم قیمت بازار نیز ظاهراً از احتکار و یا انحصار جلوگیری می‌گردد. البته این از اصول اساسی اقتصاد است و ایرادی بر آن وارد نیست. ولی این قوانین اقتصادی در بازاری کارایی دارد که ورود کالا با تعرفه مشخص شده و هزینه‌های گمرکی تعیین شده و به میزان برنامه ریزی شده، وارد شود. در صورتی که، آزمایش کیفیت کالا و یا صحت انتخاب تعرفه و حتی شناسایی کالا، به درستی تحت کنترل نباشد کالاهای وارداتی تحت پوشش‌هایی که هزینه‌های کمتر و یا صفر دارند توان رقابت با کالاهای داخلی را از بین می‌برند. نکته بعدی، افزایش قیمت انرژی و تورم است که قدرت رقابت داخلی را تا حدی کاهش داده است و واردگنندگان کالاهای تولید داخل با کوچکترین تلاش می‌توانند واردات را جایگزین تولید کنند.
– ایران مزیت‌های نسبی زیادی در تولید الیاف پلی‌استر و دیگر الیاف مصنوعی دارد ولی چرا ظرفیت های بالقوه بالای تولید واقعیت نمی یابد؟
داشتن مزیت‌های نسبی نمی‌تواند در مقایسه با کشورهای جنگ زده و یا آن کشورهایی که تولیدات سنتی و کارگاهی دارند اندازه گیری شود. ایران هم اکنون تولید TG و پرک بازیافت شده‌اش بسیار کمتر از نیاز کارخانجات تولید پلی‌استر آن است. به این معنی که اگر نیاز شرکت‌های POY و Filament را در نظر بگیریم، امکان ندارد کلیه کارخانجات موجود، حتی اگر از نظر کلیه پیش نیازها تأمین باشند، از نظر تهیه مواد اولیه به مشکل برنخورند. بنابراین موضوع حفظ و گسترش مزیت های نسبی تولید داخلی با حمایت دولت مطرح است که باید تأمین حفاظت شده(از نظر مقدار، کیفیت و قیمت) مواد اولیه از صنایع پتروشیمی برای کارخانجات داخلی متناسب با ظرفیت تولید آنها و نیاز بازار، در سیاست‌های کاری دولت قرار گیرد.
– آیا دولت برای تأمین مواد اولیه صنایع مسئولیت خاصی دارد و یا منظور شما تسهیلات برای تأمین سرمایه در گردش است؟
مسئولیت دولت، با توجه به موقعیتی که مواد اولیه هر صنعت در کشور دارد، تعیین می‌شود. اگر نگاهی به موقعیت تأمین مواد اولیه تولید انواع الیاف بیاندازیم، خواهیم فهمید چرا دولت علاوه بر تسهیلات برای تأمین بهای مواد اولیه، باید برای جلوگیری از صادرات مواد اولیه‌ی این کارخانجات که محصولات پتروشیمی است و یا مواد بازیافتی، سیاست گذاری نماید: در حال حاضر، تولید سالیانه Bottle Grade Pet در ایران ۲۲۰ هزار تن است که مقدار زیادی از آن به مصرف تولید کنندگان POY و Filament می رسد. با این وجود فرض می‌شود که ۸۰ در صد آن در بازار داخلی به صورت بطری‌های مستعمل در اختیار عرضه کنندگان ” پرک”می‌رسد. یعنی ۱۸۰ هزار تن که مصرف دیگری هم غیر از بازیافت و ارائه به تولید کنندگان الیاف پلی‌استر ندارد. با فرض آنکه تکنولوژی پیشرفته ای برای بازیافت مورد استفاده قرار گیرد، بین ۵۰ تا ۶۰ در صد این بطری‌های مستعمل بازیافت می‌شوند. با توجه به بازیافت غیر تفکیک شده از مبداء و خارج‌شدن بخش عظیمی از این بطری ها در مناطق بسیار گرم جنوب (به دلیل قرار‌گرفتن زیر آفتاب شدید)، با یک برآورد بسیار خوش‌بینانه ۴۰% از این بطری‌های مستعمل، تبدیل به پرک می شوند. یعنی ۷۰ هزار تن در سال. حال با توجه به ظرفیت تولید بیش از ۱۲۰ هزار تن الیاف پلی‌استر با استفاده از پرک بطری در کشور به خوبی روشن می‌شود که این ظرفیت عظیم، محتاج به دریافت این مواد اولیه برای به گردش درآوردن چرخه تولید خود، ایجاد اشتغال برای کارگران و تغذیه حداقل همین ظرفیت از تولید کنندگان نخ و پارچه در ایران است.
– آیا محدودیت هایی که نام بردید، قابل از بین بردن است یا تدوین سیاستی خاص برای آن ضرورت دارد؟
تولید پرک در ایران با محدودیت منابع اولیه به میزان حداکثر ۷۰ هزار تن در سال و برابر یک پنجم ظرفیت شرکت های تولید الیاف پلی‌استر است و متأسفانه مواد اولیه Virgin برای تولید الیاف پلی‌استر یعنی TG نیز با داشتن محدودیت تولید، پاسخگوی ظرفیت کارخانجات نیست و اکثراً خرید آن با نوبت و محدودیت همراه است. بی‌شک در شرایط کنونی، صادرات پرک و یا TG به سرعت قیمت تمام شده محصولات زنجیره بعدی خود یعنی الیاف پلی‌استر و مشتقات آن را در داخل کشور به صورت چشمگیری افزایش می دهد. حال با توجه به اینکه بخشی از تولیدات کارخانجات نخ‌ریسی ۱۰۰% الیاف پلی‌استر و بخشی دیگر ترکیب پلی‌استر و پنبه است، این تأثیر قیمت نخ را نیز غیر قابل رقابت با نخ وارداتی می کند. این چرخه ایست که صنعت نساجی را با مشکل روبرو می سازد؛ به گونه‌ای که موجب می‌شود که قدرت رقابت تولیدکنندگان محصول زنجیرهای تولید بعد از الیاف یعنی نخ‌ریسی و پارچه‌بافی و بسیاری کالاهای دیگر ایران در منطقه ضعیف گردد. دلیل عمده بالفعل نشدن ظرفیت امکان پذیر تولید الیاف پلی‌استر، کمبود مواد اولیه به ویژه “پرک” است.
– تغییر مداوم الیاف مصنوعی به عنوان یکی از مواد اولیه کارخانجات نخ ریسی و در نتیجه صنایع بالادستی نساجی از نظر ویژگی و خواص جدید جریان دارد. نظر شما در باره تحقیق و توسعه این صنعت چیست؟
واحد تحقیق و توسعه(R&D) موفق و توانمند در یک صنعت به ویژه زنجیره هایی که به مصرف کننده نهایی نرسیده و کماکان Business to Buisiness هستند، با دریافت خواسته ها، نظرات و انتظارات مشتریان بعدی یعنی تولید کنندگانی که مواد اولیه آنها محصول این واحد است، در صدد برمی آیند ویژگی های مورد نظر جدید را در محصولات آینده محقق سازند. موفقیت در این زمینه ها صرفاً نمی تواند یک کار تحقیقاتی یا رسیدن به یک ترکیب جدید از نظر ماده شیمیایی و غیره باشد، بلکه نوآوری تکنولوژیک فیزیکی نیز مورد نیاز است. هر چند تحقیق و توسعه به صورت پایه ای مسئله ای علمی است و از توان فکری و علمی تغدیه می کند؛ ولی نباید فراموش نمود که هر نوآوری علمی وقتی نتیجه می دهد که در قالب یک تکنولوژی فیزیکی( مکانیکی یا الکترونیک) نیز قابل پشتیبانی باشد و بتواند به تولید یا ارائه خدمات منجر شود. همانطور که می دانید، کلیه تکنولوژی‌های مرتبط با پلیمر در دوره ای از بلوغ قراردارند که با تحولات روزانه ویژگی‌های خود روبرو می‌شوند. این مسئله در مورد نساجی با پایه مواد طبیعی نیز صادق است. بنابراین، شاید بتوان گفت برخی سترون ماندن‌ها در بخش تحقیق و توسعه را عدم همراهی نوآوری تکنولوژیک ایجاد می‌کند.
– به نظر شما حل مشکلات صنعت و تولید نساجی چگونه میسر است؟ آیا امیدی به حل مشکلات صنعت و تولید نساجی دارید؟
دلیل ماندن و پایداری صنعتگران ایران در تولید و تأمین نیاز بازار کشور و حتی چشم‌داشت به بازارهای برون مرزی امید به بالندگی و رشد است. آنچه این امید را برای تولیدکنندگان گروه نساجی چه دولتی و چه خصوصی نگه داشته است تلاش های انجمن های تخصصی صنفی و علمی است. زیرا با اطلاعات و آمار موجود در انجمن های علمی و تجربه و تخصصی که سابقه کار اعضای انجمن ایجاد می کند، توان شناسایی مشکلات و یافتن راه حل‌های اجرایی را فراهم می آورند. در کلیه کشورهای پیشرفته، مسئولیت اصلی انجمن‌های صنفی و علمی، تحلیل واقعی شرایط و ارائه راهکار به دولت، سازمان و نهادهای مرتبط است. اتفاقاً در این تقسیم کار، وقتی نتیجه تلاش و هم‌فکری اعضای انجمن‌ها به بار می‌نشیند که مسئولین دولتی و قانون‌گذاران بتوانند سیاست های اجرایی و استراتژیک کشور را با منافع صنعت ملی و تولید داخلی هماهنگ ساخته و تا حد ممکن از سینرجی بین بخش های صنعتی بهره‌مند شوند. نهایتا، ارگان‌های اجرایی کشور مانند مبادی گمرکی، نهادهای مالی، وزارت صنایع و چرخه‌های مختلف بوروکراتیک دولت از این استراتژی هم‌افزا پاسداری کنند.
– خواهشمند است بفرمایید با توجه به اینکه مسئولیت عضویت صنعت انجمن نساجی ایران به عهده شماست چه برنامه‌هایی برای آن دارید؟
قبل از هر چیز باید تأکید کنم برای دستیابی به نتایج اثربخش و نیل به تثبیت و رقابت‌پذیری تولید داخلی، حضور و هم‌فکری کلیه صاحبنظران و پیشکسوتان صنعت نساجی در کل چرخه تولید از پلیمر و کتان و پنبه گرفته تا تولید محصول نهایی مصرفی، در جلسات هم‌فکری و هم‌اندیشی انجمن نساجی ایران حیاتی و قابل تقدیر است. بی‌شک صنعت کهن نساجی ایران از توان بالقوه قوی و انکار ناپذیری برخوردار است ولی متأسفانه تقابل برخی سیاست گذاری‌های داخلی و بروز برخی سودجویی های خارجی گاه آن را به محاق می‌راند. انجمن نساجی ایران وظیفه خود می‌داند با گرد هم آوردن ایده های گرانقیمت اندیشمندان و پیشکسوتان گروه نساجی در ایجاد یک سیاست و استراتژی “هم افزا” برای کل زنجیره تولید تلاش کند. کاری که کشورهای دیگر را موفق ساخت تا خود را از آسیب تک محصولی یا چند محصولی بودن بیرون آورند. منظور از “هم‌افزایی” در این زمینه این است که سود کلیه حلقه های تولید از بالادستی ها تا پائین دستی‌ها باید محافظت شود؛ زیرا بقا و بالندگی کلیه چرخه تولید به صورت بلا اجتنابی به هم وابسته است.