صنعت نساجی و دولت آینده

• پتانسیل های بالقوه صنعت نساجی را بیان نمایید.
در ابتدا لازم می دانم که آمار کوچکی از میزان اشتغال‌زایی صنعت نساجی و تاثیر آن را ذکر کنم. بر اساس آمار و اطلاعات رسمی، صنعت نساجی ایران بالاترین سطح اشتغال در کشور را داراست. حدود ۳۰۰ هزار شغل مستقیم که به خودی خود گویای اهمیت بسیار زیاد این شاخه از صنعت است. همچنین تقریباً ۹۰۰۰ واحد این صنعت دارای پروانه بهره‌برداری هستند که ۱۱% کل بنگاه‌های فعال در بخش صنعتی را به خود اختصاص می‌دهد و آمار قابل توجهی به شمار می‌رود. علاوه بر آن حدود ۹۰۰ هزار نفر شاغل مستقیم که ۲۱% کل شاغلین صنایع کشور محسوب می‌گردد و تعداد چشمگیری مشاغل غیرمستقیم که به واسطه این صنعت ایجاد شده است از جمله پتانسیل‌های این صنعت است. از سوی دیگر صنعت نساجی خصوصاً در کشور ما، صنعتی بومی و شناخته شده به حساب می‌آید. صنعتی که مادران و پدران و اجدادمان به آن مشغول بوده‌اند (از جمله نخ ریسی، بافت انواع پارچه‌های نخی و ابریشمی، قالیبافی، نمد و گلیم و …) که در دنیا از نظر زیبایی و کیفیت بی‌نظیر است لذا می‌بایستی بیش از پیش مورد توجه هیئت حاکمه و دولتمردان قرار بگیرد.
به نظرم کمتر صنعتی را می‌توان یافت که چنین ارزش‌افزوده بالایی داشته باشد. پنبه‌ای که امروز حدوداً هر کیلو به قیمت ۵۰-۴۰ هزار تومان خریداری می‌شود بعد از تبدیل‌شدن به نخ و پارچه و در نهایت لباسی که با طرح‌ها و شکل‌های گوناگون تن همه مردم جهان است؛ با ارزش افزوده بسیار بالایی به فروش می‌رسد. صنعت نساجی علاوه بر اشتغال‌زایی و ارزش‌افزوده بالا؛ نسبت به سایر صنایع سرمایه‌گذاری کمتری را می‌طلبد. به عنوان مثال با حدود ۲۰ میلیون دلار سرمایه‌گذاری ارزی و ایجاد یک واحد کامل و مدرن نساجی حدود دو هزار فرصت شغلی به وجود می‌آید در حالی‌که با سرمایه‌گذاری مشابه در سایر صنایع چنین اشتغالی ایجاد نخواهد شد. نکته حائز اهمیت در خصوص صنعت نساجی این است که بیش از % ۹۵ این صنعت متعلق به بخش خصوصی است که مزیتی آشکار است و دست‌اندرکاران این صنعت با تمام وجود برای حفظ، بقاء و پیشرفت آن می‌کوشند.

• چه مشکلاتی را مانع رشد صنعت نساجی می دانید؟
متاسفانه در سال‌های اخیر تحریم‌های ناعادلانه و ظالمانه خارجی ضربه سنگینی به این صنعت وارد کرد اما صدمات ناشی از تحریم‌های داخلی هم اگر بیشتر نه؛ کمتر از تحریم‌های خارجی نبود چرا‌که تجربه نشان داد برتحریم‌های خارجی با داشتن امکانات و جوانان توانا و برومند کشور، تا حد زیادی می‌توان غلبه کرد اما بر تحریم‌های داخلی که اکثراً قوانین و دستورالعمل‌های هیئت حاکمه کشور است امکان برخورد وجود ندارد. امید است با روی‌کار آمدن دولت جدید، حداقل موانع و تحریم‌های فراوان داخلی برداشته شود تا صنعتگران نگران قوانین و دستورالعمل‌های مشکل‌آفرین و عطف به ماسبق شده که مانع کار و پیشرفت‌شان می‌گردد نباشند.
مشکل دیگری که در صنعت نساجی وجود دارد مسئله تأمین مواد اولیه است. برای مثال برداشت پنبه در سال‌های اخیر حدود ۶۰-۵۰ هزار تن بوده است و این یعنی حدود ۱۳۰ هزار تن کمبود پنبه که باید از طریق واردات تأمین گردد. در چنین شرایطی، قراردادن تعرفه گمرگی و سود بازرگانی برای این ماده اولیه ظلمی آشکار به تولیدکننده داخلی و کمکی آشکارتر به رقبای خارجی است. البته در زمینه تأمین مواد اولیه مصنوعی؛ خوشبختانه شرکت‌های پتروشیمی داخلی با همت جوانان و متخصصین توانای کشور به وفور این مواد را تولید می‌کنند اما در بخش توزیع مشکلاتی وجود دارد و واحدهای تولیدی برای تامین نیاز خود می‌بایست راه پر پیچ و خمی را طی کنند. درخواست ما از دولت‌مردان و تولیدکنندگان مواد اولیه مصنوعی و پتروشیمی‌های توانمند داخلی عرضه این مواد حداقل به همان قیمت صادراتی و به مقدار کافی از طریق بورس است چرا که هر راهی جز این روش مشکل زاست و فسادی باورنکردنی را با خود به دنبال خواهد داشت. طبعاً این عرضه باید به صورت درست و نه به صورت قطره چکانی صورت پذیرد زیرا به دلیل رقابت بین صنعتگران نیازمند به مواد اولیه عرضه ‌شده؛ قیمت مواد اولیه بعضاً تا ۶۰ درصد بالاتر خواهد رفت که نتیجه آن بالا رفتن بیش از حد قیمت تمام شده محصولات نهایی است. در چنین شرایطی قادر به رقابت در بازار سایر رقبا مانند چین، ترکیه و…… نخواهیم بود.
از سوی دیگر تأمین نقدینگی یکی از مسائل بسیار مهم و حائز اهمیت است. محاسباتی که در گذشته نه چندان دور در رابطه با نقدینگی مورد نیاز واحدها به‌عمل آمده بر مبنای دلار با نرخی به‌مراتب پایین‌تر از امروز بوده است ولی قیمت دلار رشد دور از تصوری داشته و به همان نسبت و شاید هم بیشتر هزینه‌ها نیز بالا رفته است. ازآنجایی‌که بانک‌های ما نیز متاسفانه صنعت محور نیستند، تمایل چندانی به همکاری با بخش صنعتی ندارند. اما آنچه مسلم است نیاز واحدهای صنعتی به بانک و از طرف دیگر بانک به مشتری واقعی صنعتی، اصلی انکار ناپذیر است و باید بانک‌ها بستری فراهم کنند تا صنعت بتواند با استفاده صحیح از منابع بانکی کشور روی پای خودش بایستد. مزید بر همه این مسائل صدور آیین‌نامه‌ها و بخشنامه‌های مختلف و مکرر بانکی و دولتی است که مشابه ایجاد دست‌انداز بر سر راه صنعت است و موجب آسیب‌های اساسی به صنعت و اشتغال می‌گردد.
فارغ از همه مشکلاتی که بیان شد؛ بزرگترین سرمایه ما در راه توسعه و پیشرفت این صنعت کهن منابع لایزال طبیعی، مراکز آموزشی خوب و جوانان مستعد و باهوشی هستند که خوشبختانه در کشور وجود دارند و بهره کمی از آنها می‌بریم. از این‌رو باید امکاناتی فراهم نمود که جوانانمان مجبور به ترک کشور نشوند و از امکانات و استعدادهای خدادادی خودمان در همین مرز و بوم بتوانیم حداکثر بهره را ببریم.

• چه عواملی بر صادرات و تعیین قیمت کالاهای تولید شده داخلی موثر است؟
با توجه به موقعیت جغرافیایی ایران در منطقه بحث دیگری که مطرح می‌شود مقوله صادرات است. روزگاری در این کشور تولید کالاهای صادراتی در سطح بالایی وجود داشت. کشور ما از نظر موقعیت جغرافیایی در منطقه‌ای قرار دارد که کشورهای اطراف آن مصرف‌کنندگان و علاقمند به خرید تولیدات ایرانی هستند. یکی از شروط مهم برای این کار، قیمت تمام شده و کیفیت محصولات است که از هر نظر قابل رقابت با محصولات کشورهای دیگر باشد. این در حالی است که قیمت تمام شده بسیاری از محصولات تولید شده در کشور گران‌تر از نمونه‌های مشابه وارداتی است. از جمله دلایل آن هم می‌توان به بهره‌های بالای بانکی، کمبود مواد اولیه با کیفیت و مناسب، به روز نبودن ماشین‌آلات تولیدی (به‌دلیل عدم امکان واردات آن در سال‌های اخیر)، قوانین و مقررات دست و پاگیر و عطف به ماسبق شده، عوارض گوناگون دولتی، تعطیلات بیشمار سالیانه بخصوص تعطیلات وسط هفته و متاسفانه اخیراً قطع مکرر برق در شهرک‌های صنعتی و واحدهای تولیدی اشاره نمود که دقیقاً نقطه مقابل سایر کشورهای صنعتی مطرح در سطح جهانی است.
ما همیشه در انجمن صنایع نساجی اعلام کردیم اگر قرار است کالایی وارد کشور شود اولاً مبنای محاسبه سود بازرگانی و عوارض گمرکی نرخ واقعی ارز باشد و نه دلار ۴۲۰۰۰ ریالی، و تاکید داریم کالای وارده به‌صورت رسمی وارد کشور شود تا واردکنندگان کالای خارجی همان عوارض، مالیات، سود بازرگانی و مبالغی که صنعتگر داخلی پرداخت می‌کند را بپردازند. در غیر این صورت تولیدات داخلی ما توان رقابت با شرایط ناعادلانه واردات بصورت غیرقانونی و حتی رسمی را با در نظر گرفتن مبنای محاسبه ۴۲۰۰۰ریال نخواهند داشت و از آنجایی‌که بیشتر مردم تمایل به خرید محصولات ارزان‌تر دارند مسلماً تولیدکننده داخلی متضرر خواهد شد.

• انتظار شما از دولت آینده در صنعت نساجی چیست؟
صنعتگران این کشور هیچ‌گاه باهمه سختی‌ها از مشکلات نهراسیده‌اند و سخت در تلاش هستند تا از شکست‌های خود نردبان ترقی بسازند. انتظار ما از دولت جدید در حوزه صنعت نساجی، تأمین مواد اولیه، تأمین نقدینگی برای صنعت و حذف قوانین و مقررات دست و پاگیر، فراهم‌نمودن زمینه فرهنگی و تجاری در جهت امکان صادرات کالای ایرانی و توجه بیشتر و بیشتر به این صنعت بومی و اشتغال‌زاست.
بطور جد انتظار داریم دولت جدید جلوی صادرات محصولات خام پتروشیمی را بگیرد تا این مواد اولیه ارزشمند بعد از تبدیل به کالای نهایی با ارزش‌افزوده چندین برابر صادر و ارز آن در این شرایط حساس به خزانه دولت برگردد. خام فروشی مواد اولیه مورد تایید هیچ فرد دلسوز و علاقه‌مند به پیشرفت، آبادانی و ایجاد اشتغال برای کشور پرافتخار ایران نیست.
دولت جدید باید بررسی کند و بداند که صنعت نساجی در اشتغال‌زایی، ایجاد ارزش‌افزوده، صادرات و به خصوص در قدمت چندین هزار ساله چه جایگاه ویژه‌ای دارد. استفاده از پیشنهادات و نظرات تشکل‌های تخصصی که ناشی از خرد جمعی اعضای آن و تولیدکنندگان این صنعت است، کاری بسیار درست، منطقی و راه‌گشاست. قطعاً قانون و دستورالعملی که ناشی از تبادل نظر و فکر جمعی باشد موثرتر از قوانین و دستور العل‌هایی است که پشت درب‌های بسته تصویب می‌شود.

• کلام پایانی….
به لطف خدا با وجود تمامی مشکلات داخلی و خارجی، فشارهای ناعادلانه، سختی‌ها و تحریم‌ها، صنعتگران کشور به امید روزهای بهترتاکنون با مشکلات مردانه مقابله کرده‌اند و نگذاشته‌اند که روحیه ناامیدی و یاس بر همکاران واحدهای تحت نظرشان مستولی گرددو چراغ ولو کم سوی تولید خاموش گردد، باید قدر این روحیه و موهبت را دانست. اما به طور قطع مردم ایران با پشتوانه تاریخی چندین هزار ساله و بهره‌مندی از امکانات فراوان خدادادی که برترین آنها وجود جوانان برومند و توانای این مرز و بوم است، شایسته زندگی بهتری می‌باشند. امید است با همدلی و خرد جمعی، صنعت نساجی و صنعتگران آن و همه صنایع کشور و زنان و مردان بزرگ این سرزمین مقدس شاهد روزهای شکوفایی و رسیدن به جایگاهی که شایسته آن هستند باشند.

تا باد چنین بادا
صنعتگری کوچک از خیل صنعتگران بزرگ ایران