شناخت ساختار و روش تولید نخ های فانتزی و کاربردشان در طراحی پارچه و لباس

چکیده
بی شک صنعت نساجی یکی از اساسی‌ترین صنایع مورد نیاز هر کشوری است و در این صنعت شناخت الیاف و نخ های مختلف و ساختار آنها، روش تولید و کاربردشان برای پژوهشگران و طراحان این زمینه بسیار حائز اهمیت است. طراحان مد برای خلاقیت و رشد بیشتر در مد و فشن به ابزار و منسوجات متنوع تری، نیاز دارند. جذابیت و کاربردی بودن پوشاک در دنیای مد یکی از فاکتور های لازم برای این حوزه است. در این میان نخ های تزئینی و یا فانتزی نیز سهم بسزایی در این صنعت گسترده دارند. این نوظهور های جذاب، با مشکل طبقه بندی کردن روبرو هستند و همچنین دارای انواع بسیار زیادی می باشند که اکثراً به وسیله ی ماشین های سنتی (دستی) و یا دستگاه های مدرن اصلاح شده ی ماشینی تولید می شوند. این نخ ها به شکل حلقه ها، گره ها، مچاله ها و یا لوپی شکل می باشند. در این پژوهش تا حدودی به شناخت ساختار، روش تولید و ماشین‌آلات بافت نخ های فانتزی و نیز کاربرد آنها در بافت پارچه و طراحی لباس، به دلیل تقاضای زیاد پرداخته می شود.

کلمات کلیدی:
نخ های نوظهور، نخ فانتزی، بافت پارچه فانتزی، ماشین‌آلات تخصصی

مقدمه
منسوجات همواره همراه انسان‌ها هستند و تنوع آنها از طریق مواد اولیه تولیدکننده منسوج همچون نخ می‌تواند رضایت کاربر نهایی را به دنبال داشته باشد. در دنیای منسوجات تنوع نخ ها، انسان را به خلاقیت و نوآوری تشویق می کند که در این راستا نخ های نوظهور(نخ هایی با ایده هایی جدید) می توانند به انسان کمک کنند تا به این هدف نزدیک شود. این نخ ها در طول زمان دستخوش تحولاتی شده اند که به زیبایی و کاربردی‌تر شدنشان، افزوده است. در این میان فانتزی ها که زیر مجموعه ی این نخ ها هستند، نظر محققان و تولیدکنندگان را به خود جلب نموده است تا برای رضایت مصرف کننده، تولیدات متنوعی را به بازار عرضه کنند.
در این نوشتار تا حدی سعی شده است تاثیر نخ های فانتزی بر دنیای نساجی و طراحی پارچه و لباس به صورت تحلیل مقاله-های مرتبط و همچنین به شکل مفهومی بررسی گردد. در این تحقیق از روش توصیفی_تحلیلی و برای گردآوری مطالب از روش کتابخانه ای و اسنادی استفاده شده است. با نگاهی اجمالی به صنعت نساجی و بافندگی به بررسی نخ های فانتزی پرداخته شده و سپس کاربرد آنها را در بافت پارچه و لباس مورد بررسی قرار گرفته است.
طراحان مد برای خلاقیت و رشد بیشتر در مد و فشن به ابزار و منسوجات متنوع تری، نیاز دارند. جذابیت و کاربردی بودن پوشاک در دنیای مد یکی از فاکتور های لازم در حوزه نساجی می باشد و در این میان نخ های تزئینی و یا فانتزی سهم بسزایی در این صنعت گسترده دارند. همچنین این نوظهور های جذاب، با مشکل طبقه‌بندی کردن روبرو هستند که دارای انواع بسیار زیادی می باشند.
در پژوهش حاضر، شناخت نخ های فانتزی و ساختار آنها، روش تولید و کاربردشان بسیار حائز اهمیت و به شدت متغیر است که امروزه در قالب یک صنعت خلاق، خاصه در مورد منسوجات و طراحی لباس متجلی شده است. منسوجات، طراحیِ پارچه و لباس شاخص ترین عناصری هستند که از طراحی نخ ها و پارچه ها تأثیر می پذیرند. بنابراین محور اصلی این پژوهش مطالعه و ارزیابی تاثیر شناخت ساختار نخ های فانتزی بر منسوجات و طراحی پارچه و لباس، در این پژوهش محوریت می یابد.

نخ
همانطور که می دانید نخ به رشته‌های باریک و بلندی گفته می شود که با روش‌های ریسندگی و در کنار هم قرار گرفتن الیاف به وجود می آید، که کاربردهای مختلفی در صنایع نساجی دارد. اصطلاح نخ ممکن است به عنوان مجموعه ای از رشته ها یا الیاف خطی در حالت پیچ خورده (تاب خورده) و دارای خواص کششی و خاصیت ارتجاعی مناسب باشد، یا به معانی دیگر تعریف شده باشد.

ساختار نخ
نخ ها در هر دو حالت خالص و مخلوط تهیه می شوند که در شکل ۱ ساختار نخ‌های ساده به صورت تک لایه، دو ، سه، چهار لایه و یا طنابی نمایش داده شده است. نخ از یک لیف یا الیاف و یا یک رشته خاص با تنوع بسیاری تولید می شود.

طبقه بندی نخ
نخ ها بر اساس خصوصیات فیزیکی و عملکردی طبقه‌بندی می‌شوند. در شکل ۲ برخی از انواع نخ‌ها همچون استیپل، فیلامنت، نوظهور، صنعتی، فوق حجیم، کشی و زیر مجموعه های آنها قرار گرفته است.

نخ های نوظهور (نخ هایی با طراحی جدید) و ساختار آنها
همانطور که از نام نخ های نوظهور پیداست، نخ هایی با ایده های جدید هستند که از طیف گسترده ای از نخ های ساخته شده با جلوه های ویژه درست شده است (شکل۳). مخصوصاً نخ های مهره دار یا تابیده شده که برای تولید انواع پارچه مانند شانتونگ و پارچه هایی با جلوه مشابه آن و سایر نخ ها مانند نخ دندان که دارای افکت هستند، تحت فرآیندی در دستگاه ایرجت تولید می شوند. این نخ ها، با عبور حداقل یک نخ چند رشته ای از یک مسیر مایع برای درهم پیچیده شدن و به وسیله کشش متناوب نخ و کشش مکانیکی در این مسیر، بدست می آیند.

نخ های نوظهور به دو دسته متالیک و فانتزی تقسیم می شوند که در شکل ۴ مشاهده می شوند.

نخ های فانتزی
نخ های تزئینی و یا فانتزی سهم بسزایی در صنعت نساجی و فشن دارند. امروزه تقریباً نخ های فانتزی جدید با ظاهری تزئینی، بسیار تولید میشوند. این نخ های جذاب، با مشکل طبقه بندی کردن روبرو می باشند زیرا دارای انواع بسیار، با شباهت زیاد هستند. چند نمونه از نخ های فانتزی در شکل ۵ نشان داده شده است.

نخ های فانتزی همیشه به روز هستند و خواهند بود، چون تا کنون جایگزینی برای آنها وجود نداشته است. با وجود استفاده گسترده از نخ های فانتزی، هنوز هم طبقه‌بندی مشخصی برای آنها انجام نشده است که شاید به دلیل زمانبر بودن تجزیه و تحلیل نخ های فانتزی با تنوع بسیار زیاد است. در شکل ۶ طبقه بندی نخ های فانتزی از نظر جلوه های رنگی، ساختاری و درخشش آنها مشاهده می شود.

ساختار نخ های فانتزی
اجزای نخ های فانتزی می توانند از الیاف طبیعی یا مصنوعی باشند، اما امروزه به نظر می رسد تار های استیپل (کوتاه یا خرده تار) و یا فیلامنت یکپارچه (تار های پیوسته) که در شکل ۷ آنها را می‌بینید، برای ساختار های غیرمعمول نخ های فانتزی که در طراحی منسوجات جدید استفاده می شوند، بسیار مطلوب هستند.

به طور کلی، نخ های فانتزی دارای ساختاری چند رشته ای هستند که از سه جز تشکیل شده اند: هسته (مغزی) ، اثر (افکت) و چسب (بیندر). اثراتی مانند حلقه ها ، امواج ، گره ها ، مچاله ها و غیره. توسط نخ افکت به وجود می آیند که با هسته متحد می شوند. این دو جز، محصول میانی افکت را تشکیل می دهند که توسط بیندر چسبانده و نخ های افکت را ثابت می کنند. نمودار درختی ساختار نخ های فانتزی را در شکل ۸ مشاهده می کنید.

از نظر تعداد نخ های تشکیل دهنده، نخ‌های فانتزی به دو دسته تک نخ و چند نخ تقسیم می‌شوند. تک نخ ها فانتزی مانند توئید و اسلاب است و در نخ های فانتزی چند نخ ها می‌توان رتین، اسپیرال، نات، اسنارل، بوکله و اسلاب را نام برد. برخی از انواع نخ های فانتزی مرسوم با جلوه های مختلف در شکل ۹ نمایش داده شده است.

در تحقیقات جدید صورت گرفته، محققین به ساختار های جدیدی از نخ های فانتزی دست یافتند که محصولی با نخ افکتی که از سه یا چهار نخ و یا بیشتر تشکیل شده است را ارائه داده اند. در شکل ۱۰ شماتیکی از این ساختارها را می بنید. در هر سال و یا حتی در هر فصل تولیدات جدیدی از نخ های خاص با افکت های ترکیبی چند رنگ و مدل های مختلف ارائه می شود. امروزه با پیشرفت تکنولوژی دستگاه های ریسندگی و بافندگی و به کمک سیستم های ریزپردازنده و کنترل آنها و مراقبت از کلیه عملکردهای کنترلی، عملیاتی و نظارتی، این امکان برای ما فراهم شده که بدون مشکل، هر نوع الگوی نخ فانتزی قابل تصور را اجرا کنیم.

روش تولید نخ های فانتزی
نخ های فانتزی تولیدات ویژه‌ای هستند که با روش هایی مانند ریسندگی ، بافندگی ، تابیدن (پیچش)، چله کشی یا پوشش‌دار کردن، بافت‌دار کردن ، چاپ کردن ، و غیره تولید می شوند که در شکل ۱۱ به ترتیب آورده شده است.
A – ریسندگی و بافندگی که معمولاً با دستگاه انجام می شود عبارتست از ریسیدن نخ و بافتن آن مثل تولید نخ بوکله با اسپینر.
B- تابیدن که با استفاده از پیچیدن چند لیف یا نخ بهم که هر کدام، خود بصورت S یا Z تابیده شده‌اند قابل اجرا است.
C – پوشش دار کردن نخ نیز با استفاده از نخ هسته و محاط کردن آن توسط نخ افکت به کمک بیندر و یا با تکنیک های دیگر صورت می پذیرد.
D – بافت دار کردن مانند نخ بوکله و برخی نخ‌های فانتزی که آنها را گره‌دار، حلقه دار یا به شکل لوپی در می آورند.
E – چاپ زدن که همان رنگ کردن موضعی نخ های فانتزی است که با روش های مختلف انجام می شود.

سری اول از انواع نخ های فانتزی خیلی قبل تر به پارچه های جدید تبدیل شدند، اما نخ های فانتزی سنتی با کمک پیشرفت مکانیکی و فن آورانه ، توسعه پر رونقی را تجربه کردند. هم اکنون غلبه بر مشکلات تولید نخ های فانتزی که خیلی بیشتر از مشکلات نخ های تخت کلاسیک است، امکان پذیر شده است. در تولید نخ های فانتزی، عمداً برای جلوه ی بیشتر، ویژگی‌های نامنظمی را مانند ضخامت، حجم و یا رنگ، همچنین ساختارهای تقریباً جدید متشکل از الیاف، نخ یا سایر محصولات ایجاد کرده اند که آنها را از نخ های متداول ریسندگی یا چند رشته ای متمایز می کند.

انواع ماشین بافت نخ های فانتزی
اکثر نخ های فانتزی با استفاده از ماشین‌آلات ریسندگی و یا تابیدن تولید می شوند که برای این کار اصلاح شده‌اند یا به طور خاص ساخته شده اند. برخی از انواع این نخ‌ها از الیاف فانتزی یا تکه های فانتزی که به عنوان اجزای جزئی تر نخ بکار می روند ساخته شده که به روش سنتی دستی توسط اسپینر با تجهیزات معمولی تولید می شوند که در شکل ۱۲ دو مدل دستی و برقی آن‌را مشاهده می کنید. شکل ۱۳ نیز شماتیک قطعات را نشان می‌دهد که عبارتند از: فلایر، بوبین، بِرِیک، درایو بَند، اُری فیک و فولی. خود این دستگاه ها در دو مدل دو تسمه ای و تک تسمه ای موجود است.

برخی دیگر نیز به طور خاص توسط نخ های فیلامنت (رشته ای) از طریق سازگاری فرآیندهای مختلف ساخته می شوند. همچنین نخ های فانتزی نوار گره ای ، با استفاده از طیف وسیعی از مواد مصرفی و تکه های جزئی تر، به روش مدرن ماشینی روی دستگاه بافندگیِ ویژه ی طراحی شده برای نخ های فانتزی، تولید می شوند. شکل ۱۴ نمونه ای از آن‌ را نمایش می دهد. به طور کلی از سه روش ریسندگی روتر انتهای باز، چرخش یا پیچش حلقه و دوک توخالی برای تولید این نخ ها که از نظر مشخصات ساختاری متفاوت هستند، استفاده می شود( شکل ۱۵).

کاربرد نخ و پارچه های فانتزی
این نخ ها به دلیل ساختار و یا جلوه های نوری دارای زیبایی خاص و جلوه های تزئینی در پارچه های بافته شده هستند که منجر به افزایش تقاضا شده است. منسوجاتی که با استفاده از نخ های فانتزی (دارای جلوه) تولید می شوند، در لباس های معمولی و خاص (های فشن) کاربرد های خوبی دارند. از چنین نخ هایی برای منسوجات تزئینی مانند پرده، فرش، کاغذ دیواری نیز استفاده می شود که در شکل ۱۶ نمونه هایی از کاربرد نخ و پارچه فانتزی را می بینید.