شناخت ساختار و روش تولید نخ بوکله(نوعی نخ فانتزی) و کاربرد آن در طراحی پارچه و لباس

چکیده
از ابزار های مهم طراح لباس برای طراحی، آگاهی داشتن و شناخت مواد اولیه مورد استفاده در تولید پوشاک و نیز موارد استفاده آنها است. در دنیای متریال ها که به طور منظم و نا محدود در حال گسترش اند، نخ های فانتزی جایگاه خود را پیدا کرده اند و می توان این دسته را به عنوان مجموعه ای از متریال های بسیار زیبای تزئینی معرفی کرد. در میان نخ های فانتزی، نخی به اسم بوکله وجود دارد که فرآیند تولید آن نسبت به نخ های دیگر، کمی پیچیده تر است و از نظر ظاهری و ساختاری نیز، بوکله، تفاوت هایی با نخ ساده دارد. ماشین آلات بافت این نخ، متنوع است و به دو صورت دستی و الکترونیکی انجام می-پذیرد. از این نخ، پارچه های تزئینی زیبایی بافته می شود که زیر دست بسیار نرمی را ایجاد می کند. پارچه های بوکله به طور کلی از پشم یا پنبه ساخته می شوند و چندین رنگ یا سایه در آنها ترکیب می شود. در این پژوهش، تا حدودی به شناخت ساختار، روش تولید و ماشین آلات بافت این نخ و نیز کاربرد آن در بافت پارچه و طراحی لباس، به دلیل ظاهر تزئینی بسیار زیبای آن، پرداخته می شود.
کلمات کلیدی:
نخ فانتزی، نخ بوکله، ساختار نخ، بافت نخ، پارچه بوکله، ماشین آلات بافت.

مقدمه
در دنیای نساجی، انسان برای رسیدن به آرمان های خود برای تولید پارچه، به خلاقیت و نوآوری انواع نخ، ترغیب شده، که در این راستا نخ های فانتزی (زیر مجموعه ی نو ظهور ها) با جذابیت بصری بالایی همراه بوده است. در حال حاضر این نخ ها در زمینه ی تولید منسوجات، کاربردی گسترده تر دارند. در این میان، “بوکله” نوعی از نخ های فانتزی که بسیار نرم، زیبا و به شکل موج دار و لوپی، دیده می شود نظر طراحان پارچه و لباس را به خود جلب کرده است. بوکله یا بوکل، این نخ حلقه ای زیبا در بافت پارچه های زمستانی جایگاه خاصی پیدا کرده است و بسیار مورد تقاضا می باشد.
در این نوشتار تا حدی سعی شده است که بتوان تاثیر نخ های بوکله را بر دنیای نساجی و طراحی پارچه و لباس به صورت تحلیل مقاله های مرتبط و همچنین به شکل مفهومی بررسی کرد.
در این تحقیق از روش گردآوری و برای گردآوری مطالب از روش کتابخانه ای و اسنادی استفاده شده است. در نگاهی اجمالی به صنعت نساجی و بافندگی به بررسی نخ های بوکله پرداختیم و سپس کاربرد آنها را در بافت پارچه و لباس بررسی خواهیم کرد.

نخ بوکله
بوکله یا بوکل واژه ای فرانسوی و به معنی حلقه است و در زبان انگلیسی به آن بوکلی می گویند و به معنی حجیم و ضخیم است. نخ بوکله نوعی از نخ های نوظهور است. این نخ دارای ظاهری گره دار و یا حلقه دار است. که در دسته ی نخ های تزئینی(فانتزی) جای می گیرد. با توجه به روش های بافت این نخ، سطح آن نرم، منظم و یا نامنظم است. نخ بوکله و یا حلقه ای، شامل ترکیبی از فرآیند لایه گذاری(چند لاکنی) خاص است و نتیجه آن تولید نخ های موجدار و لوپی شکل است. پارچه تولید شده از این نخ دارای زیردستی با دانه های کم و زیاد در سطح پارچه بوده و سطح بافت تکسچره می باشد. مثال: بوکله، فریز، فروته که در تصویر ۱ مشاهده می شود. [۱۳].

ساختار نخ بوکله
این نوع نخ با حلقه هایی تنگ که در فواصل نسبتاً منظمی از بدنه نخ بیرون می زند مشخص می شود، همانطور که در تصویر ۲ نشان داده شده است. بیشتر آنها سه لایه هستند. نخ شامل سه جز: هسته ، افکت و چسب (نخ احاطه کننده) است. در تصویر ۳ نشان داده شده که نخ افکت در حلقه ها به دور نخ هسته یا پایه پیچیده می شود، و سپس لایه سوم یا احاطه کننده بر روی لایه افکت چرخانده می شود تا حلقه ها را در جای خود نگه دارد. تکه های جداگانه ممکن است فیلامنت (رشته ای) یا ریسیده شده (نخ ریسی) باشد. ویژگی های این نخ ها اثر نهایی طراحی را تعیین می کنند [۱].

روش های تولید نخ بوکله
همانطور که گفته شد نخ های بوکله سه لایه هستند که بافت با چرخاندن یکی از سه لایه که شل تر از دو مورد دیگر است، ایجاد می شود. هنرمندان باید از الیافی را که برای ایجاد پروژه های نخ بوکله انتخاب می کنند، بیشتر مراقبت کنند، زیرا در صورت عدم رسیدگی دقیق، رشته ی شل(تصویر ۴)، ممکن است شکافته شود و بر روی سوزن های بافندگی یا قلابِ قلاب بافی، گیر کند [۱۴].
برای تولید نخ های بوکله مانند تمام نخ های فانتزی از سه روش چرخش یا پیچش حلقه، دوک توخالی و روش ریسندگی روتر انتها باز استفاده می شود [۱۵].

ماشین های بافت نخ بوکله
نخ بوکله با دو ماشین سنتی (دستی) و مدرن (ماشینی) ساخته می شود.
سنتی(دستی)
در ماشین سنتی، بوکله با چرخ اسپینر که اکثراً چوبی هستند(تصویر ۵) تولید می شوند. در این فرآیند دو نخ هسته و افکت بدین ترتیب به هم تابیده می شوند؛ ابتدا نخ هسته از دوک تغذیه به دور چرخ اسپینر رد می شود و سپس نخ افکت را به صورت شل تر و در حالتی که هم به دور خود و هم به دور نخ هسته می چرخد، بافته می شود. پس از اینکه این مرحله انجام شد نخی دیگر با نام بایندر (احاطه کننده) که به معنی چسباننده و یا نگهدارنده است، دو نخ هسته و اثر را در جای خود تثبیت می کند. تصویر ۶ مراحل تهیه نخ بوکله را با دستگاه اسپینر نشان داده است.

مدرن(ماشینی)
در بافت ماشینیِ نخ بوکله عمدتاً از روش هولو اسپیندل استفاده می گردد. نمونه ی تولید ماشینی این نخ و بسیاری از نخ های نوظهور دیگر بر روی دستگاه های چرخان فانتزی که از یک اسپیندل توخالی استفاده می کنند، تولید می شوند. یک نخ هسته از دوک توخالی عبور می کند و نخ واقع شده روی دوک توخالی از آن جدا شده و به دور نخ هسته می پیچد. نخ افکت را می توان بیش از حد تغذیه کرد تا اثر حلقه ای در نخ بولکه ایجاد شود. تصویر ۷ ترسیماتی از نخ بوکله و نخ های فانتزی رایج و همچنین دستگاه اسپیندل توخالی معمولی را نشان می دهد [۱۵].

در تصویر ۸ یک نوع ماشین مدرن بافت نخ بوکله و مراحل آن به روش مدرن ماشینی نشان داده شده است. برخی از این نخ ها (بوکله) که از نظر مشخصات ساختاری متفاوت هستند، با استفاده از ایر-جت تکسچرینگ (بافت جت-هوا) ساخته می شوند(تصویر ۹).

پارچه بوکله
تولید پارچه بوکله از دهه ۱۹۳۰ آغاز شد که کوکو شنل معروف طراح مد، پارچه توئید (تصویر ۱۰) ارزان را کشف کرد و در طرح های خود شروع به استفاده از پشم ناتمام و خشن کرد. پس از بیست سال، شنل فرم جدیدی از این مواد را آزمایش و بوکله را تولید کرد. از طرح ژاکت بوکله ی او لباس مردانه الهام گرفته شده است. پس از گذشت سال ها، پارچه بوکله هنوز هم در صنعت مد برای بسیاری از موارد استفاده می شود.

نرمی بسیار پارچه بوکله به دلیل الیافی مانند پنبه و پشمی می باشد که در آن به کار رفته است. نرمی بوکله باعث می شود پارچه آن بسیار راحت و لطیف باشد. بوکله، هم به نخ جدید و گره ایِ نامنظم اشاره دارد و هم به پارچه های بافتنی یا بافته شده از نخ اتلاق می شود. پارچه های بوکله به طور کلی از پشم یا پنبه ساخته می شوند و چندین رنگ یا سایه در آنها ترکیب می شود. در پارچه های بافته شده، از ساختار های بافت آزاد و باز برای جلوه دادن به ویژگی های نخ استفاده می شود. تراکم بالای نخ های بوکله، باعث برجسته تر شدن جلوه (افکت) حلقه می شود. حلقه های نامنظم ذاتی نخ، بافت کرکی کاملاً برجسته ای را روی سطح پارچه تولید می کند(تصویر ۱۱). از پارچه های بوکله معمولاً در لباس، کت و شلوار و ژاکت استفاده می شود.

این پارچه اغلب به صورت سست (شل) بافته می شود. این انعطاف پذیری اضافی و خاصیت سست بودن، پردازش و دوخت آن را در مقایسه با پارچه های خیلی سفت و پایدار دشوار می کند. با این حال، پارچه های با بافت محکم برای کار راحت تر هستند و در عین حال پوشیدن آنها راحت نیست. پارچه بوکله دارای نخ های گشاد است و ضمن تولید هر چیزی از آن، باید خطوط را با زاپاس بیشتر ببرید تا اندازه و الگوی مناسب داشته باشید. بنابراین، هنگام خرید پارچه بوکله، باید چند سانتی متر اضافه تر بخرید زیرا بیشتر پارچه هنگام برش هدر می رود(تصویر ۱۲).

روش بافت پارچه بوکله
بافت پارچه های بوکله از طریق ماشین بافت لووم(تصویر ۱۳) انجام می شود. ماشین لووم (تاری پودی) در بافندگی اکثر پارچه-های معمولی و خاص به صورت مشترک استفاده می شود. برای تولید پارچه‌های حلقه ای یا بوکله، معمولاً از دو سیستم نخ تار و یک سیستم نخ پود استفاده می‌شود. یک سیستم از نخ های تار با نخ های پود بافته می شود و ساختمان زمینه پارچه را تشکیل می‌دهد. سیستم دیگر نخ تار، برای تشکیل حلقه ها به کار می رود که این حلقه ها به صورت محکم توسط ساختمان زمینه نگهداری می‌شوند [۱۳].

عملیات بافت پارچه عبارتست از: در ماشین بافندگی باید دو چله نخ تار وجود داشته باشد. به دلیل وجود اختلاف کشش زیاد در طول بافندگی، نخ تار زمینه دارای کشش بالایی می باشد. نخ های تار حلقه، تحت کشش کمی هستند. ماشین بافندگی باید به یک مکانیزم حرکت دفتین مخصوص، مجهز باشد [۱۳]. به طوری که دو ضربه ابتدایی شانه، کوتاه و نخ های پود در فاصله‌ای حدود ۴ میلی متر از لبه پارچه قرار می‌گیرند اما در ضربه سوم دفتین، تمام پودها به طور همزمان کوبیده می شوند. نخ تار زمینه، تحت کشش زیاد می باشد که باعث می شود پود لیز خورده و به لبه پارچه برسد. نخ های تار حلقه، که تحت کشش کمی می-باشند شل هستند و به سمت بالا و پایین پارچه رانده می‌شوند که حلقه ها را در رو و یا رو و پشت پارچه ایجاد می کنند. ارتفاع حلقه ها به اختلاف طول ضربه های دفتین بستگی دارد [۱۳].

ماشین های بافت پارچه بوکله(لووم)
همانطور که گفته شد بافت پارچه بوکله به وسیله ماشین لووم به روش تاری پودی انجام می شود که به دو دسته سنتی و مدرن تقسیم بندی می شود.
سنتی
لووم سنتی به مرور زمان و با پیشرفت های تکنولوژی از دستگاه دستی چوبی به لووم های برقی ارتقاء پیدا کرد(تصویر ۱۴).

مدرن
از دستگاه های لووم مدرن که خود به دو دسته لووم های اتوماتیک معمولی و دایره ای تقسیم می شوند، برای بافت پارچه بوکله استفاده می شود(تصویر ۱۵).

مکانیزم بافت در لووم معمولی تخت (تصویر ۱۶)، مشاهده می کنید که طریقه ی بافت پارچه ساده را نشان می دهد که بافت پارچه بوکله هم همانند پارچه ساده می باشد و شماتیک اجزای دستگاه لووم در تصویر قابل مشاهده است.

موارد استفاده از پارچه بوکله
برخی از موارد استفاده پارچه بوکله در ذیل آورده شده است.
طراحی داخلی
از پارچه بوکله بیشتر برای روتختی، رو بالشی و روفرشی استفاده می شود. این پارچه به دلیل لطافت و نرم بودن برای پتو بسیار مناسب است. به ویژه با وزن متوسط، برای دکوراسیون منزل نیز استفاده می شود که جذابیت بیشتری به خانه های شما می-بخشد [۱۶]. برخی از موارد استفاده در تصویر ۱۷ مشاهده می شود.

لباس
این پارچه برای انواع مختلف لباس مانند پیراهن، کت، لباس کوتاه، کت و شلوار و برای لباس مجلسی بسیار مورد استفاده قرار می گیرد.

مبلمان
بوکله برای مبلمان مختلف مانند صندلی و فرش انتخابی عالی است. مبلمان ساخته شده با این پارچه، گزینه بسیار راحتی است. علاوه بر این، این پارچه بهترین روکش برای مبلمان با گوشه های خمیده است که لبه های آن را پارچه نرم تکمیل می کند.

 
نتیجه گیری
نخ بوکله معمولاً دارای ساختاری چند رشته ای متشکل از سه جز است: هسته، نخ اثر (افکت) و بایندر (احاطه کننده). این اجزا می توانند از یک نوع الیاف یا ترکیبی از چند الیاف تشکیل شوند. در پارچه های بوکله نیز این قاعده حاکم است.
بوکله نوعی از نخ های فانتزی که بسیار نرم، زیبا و به شکل موج دار و لوپی دیده می شود، نظر طراحان پارچه و لباس را به خود جلب کرده است. نرمی بسیار پارچه بوکله به دلیل الیافی مانند پنبه و پشمی می باشد که در آن به کار رفته است. نرمی بوکله باعث می شود پارچه آن بسیار راحت و لطیف باشد که در پارچه های زمستانی جایگاه خاصی پیدا کرده است و بسیار مورد تقاضا می باشد.