مواد تکمیل در نساجی; صابون و آنزیم

در مقالـه قبـل بـه صـورت خلاصـه و بسـیار سـاده از انـواع مـواد تعاونـی متـداول در صنعت نسـاجی ایران و شـرایط اسـتفاده از آنهـا نـام برده شـد. در این مقاله سـعی بـر آن اسـت بـه ارایـه توضیحـات بیشـتری در مـورد مـواد تکمیـل نسـاجی پرداخته شـود.

-صابون ها
صابون ها در صنعت نساجی به سه دسته ی آنیونیک، نانیونیک و کاتیونیک تقسیم می شوند. البته در پاره ای موارد صابون هایی با خاصیت آنیونیک نانیونیک نیز تولید می شوند.
صابون های آنیونیک در آب دارای بار منفی می باشند. این صابون ها قابلیت استفاده در دمای بالا و همینطور در کنار قلیا را دارند و معمولا نیز در کنار آن نه تنها خاصیت خود را از دست نمی دهند بلکه خاصیت پاک کنندگی آنها معمولا بیشتر هم می شود.
صابون های نانیونیک در آب بی بار هستند این صابون ها به دلیل بی بار بودن دارای مزیت هستند چرا که در کنار مواد باردار دیگر به راحتی قابل استفاده هستند و در صورت باقی ماندن مقدار از آن ها در پارچه در مراحل بعد و در کنار مواد دیگر مشکلی بوجود نمی آورند. این صابون ها دارای خاصیتی به نام نقطه ی ابری شدن هستند. در این دما آنها بهترین عملکرد خود را دارند و محلول آنها در دمای بالاتر از نقطه ی ابری شدن شروع به کدر شدن کرده و به صورت نامحلول در آمده و خواص خود را از دست می دهند. به همین دلیل این صابون ها بسیار مناسب شستشو در دماهای پایین و بدون قلیا هستند.
صابون های کاتیونیک در آب دارای بار مثبت هستند و این صابون ها نسبت به صابون های آنیونیک و نانیونیک خاصیت پاک کنندگی کمتری دارند و برای شستشوی اولیه پارچه مناسب نیستند گاها به عنوان صابون پسشور تولید می شوند که به دلیل بالا بودن قیمت به ندرت استفاده می شوند.
به طور کلی با توجه به انواع صابون های مختلفی که در صنعت نساجی وجود دارند انتخاب هر یک باید با توجه به شرایط پارچه، ماشین آلات و روند کار پارچه در طول خط تولید انجام گیرد مثلا در مواردی که برای مصرف انرژی کمتر و یا حتی کم نشدن عرض پارچه نیازمند شستشو در دمای پایین هستیم م توان از صابون های نانیونیک استفاده کرد و در مواقعی که میزان کثیفی زیاد است و یا ناچار به استفاده از قلیا هستیم صابون های آنیونیک مناسب تر هستند مثلا در هنگام پخت پارچه صابونی باید انتخاب شود که حتما در دمای بالا و در کنار قلیای قوی پایدار باشد و خواص خود راحفظ کند.
برخی از صابون ها را برای شستشوهای بعد از رنگرزی و یا چاپ استفاده می کنند و هدف زدودن رنگزای عمل نکرده بر روی پارچه است. استفاده از صابون مناسب در این مرحله می تواند مراحل شستشوی پارچه بعد ا ز رنگرزی و یا چاپ را به شدت کاهش دهد.
بحث بعدی در انتخاب صابون، میزان کف ایجاد شده توسط آن است این کف به برطرف شدن آلودگی ها کمک می کند اما کف بیش از اندازه در برخی دستگاه ها حرکت پارچه را دچار مشکل می کند.

– آنزیم ها
بحث آنزیم ها در صنعت نساجی بسیار گسترده است و بسیاری از تکمیل های نساجی در حال حاضر بوسیله آنزیم ها قابل انجام است زیرا آنزیم ها به صورت کنترل شده بر روی سطح خاصی عمل میکنند.
پزرسوزی، آهارگیری، سنگشور و …مراحلی است که امروزه علاوه بر روش های قدیمی بوسیله آنزیم ها نیز قابل انجام است و امروزه استفاده از آنزیم فراگیرتر شده است.
همه آنزیم ها دارای دو خصوصیت هستند اول آنکه در دمای خاصی عمل میکنند و دوم در PH مشخص و معینیو بیرون از محدوده ی این دو پارامتر آنزیم ها غیر فعال هستند.
هنگام انتخاب آنزیم در هر پروسه ای بسته به دما و PH فرایند باید دقیقا آنزیم مناسب آن محدوده ی دمایی و PH را انتخاب کرد.گاها در صورت امکان انتخاب آنزیم هایی که حساسیت کمتری نسبت به PH دارند یعنی در یک محدوده PH فعال هستند و یا در یک محدوده دمایی فعالند، احتمال خطا در خط تولید را به شدت پایین می آورد و در صورت امکان آنزیم هایی با محدوده دمایی و PH بزرگتر برای هر کدام از پروسه های نامبرده مناسب تر است.
آنزیم ها نیز با توجه به نوع فرایند رمق کشی مداوم، نیمه مداوم و … باید انتخاب شوند.برخی فقط مناسب روش های رمق کشی هستند برخی برای هر دو روش توصیه می شوند. این نیز نکته ایست که در دیتاشیت آنزیم هر شرکتی نوشته شده و با توجه به همه جوانب باید انتخاب مناسب آنزیم صورت گیرد.